asal18
05-01-2016, 06:22 PM
آثار و برکات روزه داری در بیانات معصومین علیه السلام
روزه برای این است که ثروتمند و نیازمند با هم مساوی شوند ، بدین معنا که ثروتمند (در حالت طبیعی) طعم گرسنگی را نمی*چشد تا بر فقیر رحم نماید، زیرا بر بهره*مندی از هر چه اراده می*کند قادر است به همین دلیل، خداوند عزوجل اراده فرمود بین مخلوقاتش تساوی ایجاد نمایند بدین صورت که به ثروتمند حس گرسنگی و درد را بچشاند تا (این شخص ثروتمند) ناتوان را احسان، و گرسنه را، اطعام نماید».
بررسی سخنان ائمه(علیهم السلام) نشان می دهد که روزه دارای آثار و برکاتی دارد که در ذیل به برخی از مهم*ترین آن*ها که رابطه*ای مستقیم با کرامت انسان دارند اشاره می*گردد:
-- روزه*داری و عدالت اقتصادی
بعضی اصحاب ائمه (علیهم السلام) از آنان راجع به فلسفه روزه*داری سۆال می*کردند، مانند حدیث زیر:
حَدَّثَنَا هِشَامُ بْنُ الْحَكَمِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ عِلَّةِ الصِّیَامِ قَالَ: «الْعِلَّةُ فِی الصِّیَامِ لِیَسْتَوِیَ بِهِ الْغَنِیُّ وَ الْفَقِیرُ :الْعِلَّةُ فِی الصِّیَامِ لِیَسْتَوِیَ بِهِ الْغَنِیُّ وَ الْفَقِیرُ..." وَ ذَلِكَ أَنَّ الْغَنِیَّ لَمْ یَكُنْ لِیَجِدَ مَسَّ الْجُوعِ فَیَرْحَمَ الْفَقِیرَ لِأَنَّ الْغَنِیَّ كُلَّمَا أَرَادَ شَیْئاً قَدَرَ عَلَیْهِ فَأَرَادَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یُسَوِّیَ بَیْنَ خَلْقِهِ وَ أَنْ یُذِیقَ الْغَنِیَّ مَسَّ الْجُوعِ وَ الْأَلَمِ لِیُحْسِنَ عَلَی الضَّعِیفِ وَ یُطْعِمَ الْجَائِعَ».[1]
هشام بن حکم برای ما نقل کرد که از امام صادق (علیه السلام) درباره علت روزه سوال نمودم حضرت در پاسخ فرمود: «روزه برای این است که ثروتمند و نیازمند با هم مساوی شوند بدین معنا که ثروتمند (در حالت طبیعی) طعم گرسنگی را نمی*چشد تا بر فقیر رحم نماید زیرا بر بهره*مندی از هر چه اراده می*کند قادر است به همین دلیل خداوند عزّ و جلّ اراده فرمود، بین مخلوقاتش تساوی ایجاد نمایند، بدین صورت که به ثروتمند ، حس گرسنگی و درد را بچشاند تا (این شخص ثروتمند) ناتوان را احسان ، و گرسنه را ، اطعام نماید».
مطلبی که از دیرباز در همه جوامع بشری به عنوان یک آرزو دنبال می*شده و کسانی سعادت زندگی اجتماعی را در پرتو تحقق این ایده*آل دنبال می*کنند رفع محرومیت*ها و برقراری عدالت، در بعد اقتصادی زندگی انسان*هاست.
در آیین نورانی اسلام برای رسیدن به این مقصد در حد معقول راه*هایی نشان داده شده و رسما احکامی تشریع گردیده که با عمل به آن*ها جامعه می*تواند نابسامانی*های اقتصادی را برطرف نماید. در حدیث مذکور روزه گرفتن، به عنوان عاملی معرفی شده که روحیه ترحم و توجه به ضعفا را در انسان ، تقویت می*کند و از این رهگذر زمینه تساوی در انسان*ها فراهم می*گردد. غنی با روزه*داری، گرسنگی را احساس ، و درد گرسنگی مستمندان را درک می*نماید و به فکر آنان می*افتد.
روزه داری و تعدیل روح,روزه داری و شکوفایی اخلاق,روزه حقیقی
روزه برای این است که ثروتمند و نیازمند با هم مساوی شوند
روزه*داری و تحقق روحیه نوع*دوستی
یکی از گرایش*های مطلوب آدمی نوع*دوستی است؛ حتی بعضی مکاتب اخلاقی در این قضیه افراط کرده و نوع*دوستی را تنها ملاک خیر در ارزش*های اخلاقی معرفی کرده*اند. آیین مقدس اسلام ملاک ارزش اخلاقی و خیر و شر را تنها عاطفه نوع*دوستی ندانسته، ملاک در این آیین دیدگاه چیز دیگری است که اساسا همان قرب به خداوند است؛ اما در راستای همین مقصود و برای رسیدن به این مطلوب، توجه به خلق را مهم دانسته است.
در لابه لای احکام نورانی اسلام این مطلب یعنی توجه به هم*نوعان مورد توجه واقع شده، در حدیث منقول از امام صادق(علیه السلام) در پاسخ هشام راجع به فلسفه روزه که ذکر شد به طور رسمی روحیه نوع*دوستی به عنوان یکی از آثار و برکات، بلکه فلسفه تشریع روزه ذکر شده است، چنانکه فرمود: « ....هدف اول ایجاد تساوی و تعادل اقتصادی، و توجه و ترحم به ضعفا می*باشد که به خاطر روزه*داری و احساس گرسنگی و رنج حاصل از آن به دست می*آید و از این طریق انفاق به دیگران و رفع محرومیت*ها صورت می*گیرد.»
وقتی به احکام روزه*داری توجه شود همین مقصود مورد نظر شارع مقدس است، مانند حکم کفارات از قبیل کفاره افطار عمدی در ماه مبارک رمضان و روزه*های واجب، مثل افطار روزه منذور و حکم فدیه دادن برای بسیاری از معذورین که در ماه مبارک رمضان نتوانستند روزه بگیرند و همین طور زکات مخصوص ماه مبارک رمضان معروف به زکات فطره.
روزه*داری و تعدیل روح و روان
یکی از اسباب مشکلات در زندگی بشر عدم تعادل روحی و روانی است که در بعضی موارد ریشه در سرکشی*ها و طغیان آدمی دارد؛ زیرا سیری شکم موجب طغیان است و زمینه گسترش شهوات و هوس*بازی و زیاده*طلبی را فراهم می*کند. همه اینها نوعی عدم تعادل روحی و روانی است. یکی از آثار روزه*داری که در بعضی احادیث به آن اشاره شده کنترل انسان و جلوگیری از گسستن افسار شهوات است. در پاسخی که امام علی بن موسی الرضا(علیه السلام) به محمد بن سنان نوشت بعد از ذکر مواردی از علت روزه*داری آمده است:
كَتَبَ أَبُو الْحَسَنِ عَلِیُّ بْنُ مُوسَی الرِّضَا(علیهما السلام) إِلَی مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ فِیمَا كَتَبَ مِنْ جَوَابِ مَسَائِلِهِ عِلَّةُ الصَّوْمِ: « ... مَعَ مَا فِیهِ مِنَ الِانْكِسَارِ لَهُ عَنِ الشَّهَوَاتِ :مَعَ مَا فِیهِ مِنَ الِانْكِسَارِ لَهُ عَنِ الشَّهَوَاتِ..." ... ».[2]
امام علی بن موسی الرضا(علیهما السلام) در پاسخ نامه*ای که محمد بن سنان از علت روزه از آن حضرت پرسیده بود نوشت: (علت آن) شکسته شدن شهوت*ها و خواهش نفسانی است». در حقیقت شکستن شهوات از جمله اهداف روزه*داری است.
روزه*داری و شکوفایی اخلاق
در آیین مقدس اسلام راه*ها و شیوه*های مختلفی در معرفی فضایل و رذایل و راه*های دستیابی به فضایل و محفوظ ماندن از رذایل اخلاقی بیان شده است؛ حتی در تشریع احکام و تکالیف، ابعاد مختلف زندگی بشر لحاظ شده و پرورش و تهذیب اخلاق در سایر احکام بیش از بسیاری از برکات دیگر مورد نظر قرار گرفته است؛ لذا هرگاه روزه*دار بخواهد روزه واقعی داشته باشد باید همراه با خودداری از خوردن و آشامیدن موارد دیگری را مراعات کند؛ زیرا روزه صرفا ترک خوردن و آشامیدن نیست. معصومین(علیهم السلام) به این مطلب اشاره فرموده*اند. مثل این حدیث:
امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «هر گاه روزه کردی ، در حالی که صائم هستی، پس باید گوش و چشم تو از حرام حتما صائم باشد، باید جوارح و جمیع اعضای تو از قبیحات و زشتی*ها پاک باشد، و کارهای بیهوده و لغو، و اذیت خدمتگزارانت را از خود دور کنی، و لازم است بر تو متانت و وقار روزه واقعی تجلی یابد، و ملزم کن نفست را در حد امکان به سکوت و خاموشی، مگر از ذکر خدا و روزی که روزه*ای ، مانند روزی که روزه نیستی مساوی نباشد. و بپرهیز در حال روزه از.... مباشرت با زنان و از خنده*های بلند بپرهیزید، زیرا خدا از خنده*های قهقهه خشم دارد».[3]
روزه حقیقی و واقعی در این حدیث به نگهداری همه اعضا از حرام و ناروا مشروط شده است. آنگاه که شخص روزه*دار با توجه به شرایط و به تعبیر دیگر روزه*دار واقعی باشد مشخصا در روحیه خود، مراتب عالی کمال را می*خواهد.
--------------------------------
پی نوشت ها
[1]. الصدوق، محمد بن علی، فضائل الأشهر الثلاثة، ص 102، ح 88.
[2]. الصدوق، محمدبن علی، من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 73، ح 1767.
[3]. المجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، ج 93، ص 288، ح 18.
روزه برای این است که ثروتمند و نیازمند با هم مساوی شوند ، بدین معنا که ثروتمند (در حالت طبیعی) طعم گرسنگی را نمی*چشد تا بر فقیر رحم نماید، زیرا بر بهره*مندی از هر چه اراده می*کند قادر است به همین دلیل، خداوند عزوجل اراده فرمود بین مخلوقاتش تساوی ایجاد نمایند بدین صورت که به ثروتمند حس گرسنگی و درد را بچشاند تا (این شخص ثروتمند) ناتوان را احسان، و گرسنه را، اطعام نماید».
بررسی سخنان ائمه(علیهم السلام) نشان می دهد که روزه دارای آثار و برکاتی دارد که در ذیل به برخی از مهم*ترین آن*ها که رابطه*ای مستقیم با کرامت انسان دارند اشاره می*گردد:
-- روزه*داری و عدالت اقتصادی
بعضی اصحاب ائمه (علیهم السلام) از آنان راجع به فلسفه روزه*داری سۆال می*کردند، مانند حدیث زیر:
حَدَّثَنَا هِشَامُ بْنُ الْحَكَمِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ عِلَّةِ الصِّیَامِ قَالَ: «الْعِلَّةُ فِی الصِّیَامِ لِیَسْتَوِیَ بِهِ الْغَنِیُّ وَ الْفَقِیرُ :الْعِلَّةُ فِی الصِّیَامِ لِیَسْتَوِیَ بِهِ الْغَنِیُّ وَ الْفَقِیرُ..." وَ ذَلِكَ أَنَّ الْغَنِیَّ لَمْ یَكُنْ لِیَجِدَ مَسَّ الْجُوعِ فَیَرْحَمَ الْفَقِیرَ لِأَنَّ الْغَنِیَّ كُلَّمَا أَرَادَ شَیْئاً قَدَرَ عَلَیْهِ فَأَرَادَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یُسَوِّیَ بَیْنَ خَلْقِهِ وَ أَنْ یُذِیقَ الْغَنِیَّ مَسَّ الْجُوعِ وَ الْأَلَمِ لِیُحْسِنَ عَلَی الضَّعِیفِ وَ یُطْعِمَ الْجَائِعَ».[1]
هشام بن حکم برای ما نقل کرد که از امام صادق (علیه السلام) درباره علت روزه سوال نمودم حضرت در پاسخ فرمود: «روزه برای این است که ثروتمند و نیازمند با هم مساوی شوند بدین معنا که ثروتمند (در حالت طبیعی) طعم گرسنگی را نمی*چشد تا بر فقیر رحم نماید زیرا بر بهره*مندی از هر چه اراده می*کند قادر است به همین دلیل خداوند عزّ و جلّ اراده فرمود، بین مخلوقاتش تساوی ایجاد نمایند، بدین صورت که به ثروتمند ، حس گرسنگی و درد را بچشاند تا (این شخص ثروتمند) ناتوان را احسان ، و گرسنه را ، اطعام نماید».
مطلبی که از دیرباز در همه جوامع بشری به عنوان یک آرزو دنبال می*شده و کسانی سعادت زندگی اجتماعی را در پرتو تحقق این ایده*آل دنبال می*کنند رفع محرومیت*ها و برقراری عدالت، در بعد اقتصادی زندگی انسان*هاست.
در آیین نورانی اسلام برای رسیدن به این مقصد در حد معقول راه*هایی نشان داده شده و رسما احکامی تشریع گردیده که با عمل به آن*ها جامعه می*تواند نابسامانی*های اقتصادی را برطرف نماید. در حدیث مذکور روزه گرفتن، به عنوان عاملی معرفی شده که روحیه ترحم و توجه به ضعفا را در انسان ، تقویت می*کند و از این رهگذر زمینه تساوی در انسان*ها فراهم می*گردد. غنی با روزه*داری، گرسنگی را احساس ، و درد گرسنگی مستمندان را درک می*نماید و به فکر آنان می*افتد.
روزه داری و تعدیل روح,روزه داری و شکوفایی اخلاق,روزه حقیقی
روزه برای این است که ثروتمند و نیازمند با هم مساوی شوند
روزه*داری و تحقق روحیه نوع*دوستی
یکی از گرایش*های مطلوب آدمی نوع*دوستی است؛ حتی بعضی مکاتب اخلاقی در این قضیه افراط کرده و نوع*دوستی را تنها ملاک خیر در ارزش*های اخلاقی معرفی کرده*اند. آیین مقدس اسلام ملاک ارزش اخلاقی و خیر و شر را تنها عاطفه نوع*دوستی ندانسته، ملاک در این آیین دیدگاه چیز دیگری است که اساسا همان قرب به خداوند است؛ اما در راستای همین مقصود و برای رسیدن به این مطلوب، توجه به خلق را مهم دانسته است.
در لابه لای احکام نورانی اسلام این مطلب یعنی توجه به هم*نوعان مورد توجه واقع شده، در حدیث منقول از امام صادق(علیه السلام) در پاسخ هشام راجع به فلسفه روزه که ذکر شد به طور رسمی روحیه نوع*دوستی به عنوان یکی از آثار و برکات، بلکه فلسفه تشریع روزه ذکر شده است، چنانکه فرمود: « ....هدف اول ایجاد تساوی و تعادل اقتصادی، و توجه و ترحم به ضعفا می*باشد که به خاطر روزه*داری و احساس گرسنگی و رنج حاصل از آن به دست می*آید و از این طریق انفاق به دیگران و رفع محرومیت*ها صورت می*گیرد.»
وقتی به احکام روزه*داری توجه شود همین مقصود مورد نظر شارع مقدس است، مانند حکم کفارات از قبیل کفاره افطار عمدی در ماه مبارک رمضان و روزه*های واجب، مثل افطار روزه منذور و حکم فدیه دادن برای بسیاری از معذورین که در ماه مبارک رمضان نتوانستند روزه بگیرند و همین طور زکات مخصوص ماه مبارک رمضان معروف به زکات فطره.
روزه*داری و تعدیل روح و روان
یکی از اسباب مشکلات در زندگی بشر عدم تعادل روحی و روانی است که در بعضی موارد ریشه در سرکشی*ها و طغیان آدمی دارد؛ زیرا سیری شکم موجب طغیان است و زمینه گسترش شهوات و هوس*بازی و زیاده*طلبی را فراهم می*کند. همه اینها نوعی عدم تعادل روحی و روانی است. یکی از آثار روزه*داری که در بعضی احادیث به آن اشاره شده کنترل انسان و جلوگیری از گسستن افسار شهوات است. در پاسخی که امام علی بن موسی الرضا(علیه السلام) به محمد بن سنان نوشت بعد از ذکر مواردی از علت روزه*داری آمده است:
كَتَبَ أَبُو الْحَسَنِ عَلِیُّ بْنُ مُوسَی الرِّضَا(علیهما السلام) إِلَی مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ فِیمَا كَتَبَ مِنْ جَوَابِ مَسَائِلِهِ عِلَّةُ الصَّوْمِ: « ... مَعَ مَا فِیهِ مِنَ الِانْكِسَارِ لَهُ عَنِ الشَّهَوَاتِ :مَعَ مَا فِیهِ مِنَ الِانْكِسَارِ لَهُ عَنِ الشَّهَوَاتِ..." ... ».[2]
امام علی بن موسی الرضا(علیهما السلام) در پاسخ نامه*ای که محمد بن سنان از علت روزه از آن حضرت پرسیده بود نوشت: (علت آن) شکسته شدن شهوت*ها و خواهش نفسانی است». در حقیقت شکستن شهوات از جمله اهداف روزه*داری است.
روزه*داری و شکوفایی اخلاق
در آیین مقدس اسلام راه*ها و شیوه*های مختلفی در معرفی فضایل و رذایل و راه*های دستیابی به فضایل و محفوظ ماندن از رذایل اخلاقی بیان شده است؛ حتی در تشریع احکام و تکالیف، ابعاد مختلف زندگی بشر لحاظ شده و پرورش و تهذیب اخلاق در سایر احکام بیش از بسیاری از برکات دیگر مورد نظر قرار گرفته است؛ لذا هرگاه روزه*دار بخواهد روزه واقعی داشته باشد باید همراه با خودداری از خوردن و آشامیدن موارد دیگری را مراعات کند؛ زیرا روزه صرفا ترک خوردن و آشامیدن نیست. معصومین(علیهم السلام) به این مطلب اشاره فرموده*اند. مثل این حدیث:
امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «هر گاه روزه کردی ، در حالی که صائم هستی، پس باید گوش و چشم تو از حرام حتما صائم باشد، باید جوارح و جمیع اعضای تو از قبیحات و زشتی*ها پاک باشد، و کارهای بیهوده و لغو، و اذیت خدمتگزارانت را از خود دور کنی، و لازم است بر تو متانت و وقار روزه واقعی تجلی یابد، و ملزم کن نفست را در حد امکان به سکوت و خاموشی، مگر از ذکر خدا و روزی که روزه*ای ، مانند روزی که روزه نیستی مساوی نباشد. و بپرهیز در حال روزه از.... مباشرت با زنان و از خنده*های بلند بپرهیزید، زیرا خدا از خنده*های قهقهه خشم دارد».[3]
روزه حقیقی و واقعی در این حدیث به نگهداری همه اعضا از حرام و ناروا مشروط شده است. آنگاه که شخص روزه*دار با توجه به شرایط و به تعبیر دیگر روزه*دار واقعی باشد مشخصا در روحیه خود، مراتب عالی کمال را می*خواهد.
--------------------------------
پی نوشت ها
[1]. الصدوق، محمد بن علی، فضائل الأشهر الثلاثة، ص 102، ح 88.
[2]. الصدوق، محمدبن علی، من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 73، ح 1767.
[3]. المجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، ج 93، ص 288، ح 18.